Περί "επίσημης διανομής" και ελληνικών distro wars ...

Αν και το blog αυτό έχει κατά κύριο λόγο τεχνικό (και χιουμοριστικό) χαρακτήρα, θα ήθελα να ξοδέψω λίγο χρόνο για να σχολιάσω από δω το δεύτερο άρθρο του Νίκου Ρούσσου στο περιοδικό Linux Inside περί "επίσημης πιστοποιημένης ελληνικής διανομής" και της παρουσίασης 3 mainstream διανομών (debian, ubuntu, fedora) σε αυτό.  Ο σχολιασμός είναι φυσικά ως προς τον τίτλο του άρθρου, δηλαδή θεωρώντας μία δημόσια υπηρεσία ως "χρήστη", όχι τον οποιονδήποτε.

(Σημ: Δεν έχω λάβει ακόμα το αντίτυπο του περιοδικού που περιέχει το άρθρο, αλλά το διάβασα σε scan από το link που περιέχεται σε αυτό το post στο OSArena).


Λόγω συνήθειας, θα παραθέσω τα σχόλιά μου inline:

1. Debian

Το σημαντικότερο χαρακτηριστικό της είναι η σταθερότητα. Δεν είναι τυχαίο ότι για πολλούς χρήστες του debian είναι μία διανομή που προορίζεται περισσότερο για servers παρά για desktop, κάτι που καθρεφτίζεται και στην έλλειψη κάποιων desktop "αυτοματισμών" που σε άλλες διανομές είναι αυτονόητοι. 

Ας θυμηθούμε ότι το άρθρο εξετάζει τις διαφορετικές διανομές ως βάση για μία προσαρμοσμένη διανομή προσανατολισμένη στο δημόσιο. Αν κάποιος από τους "αυτοματισμούς" που τυχόν λείπουν από το debian είναι σημαντικός, είναι πραγματικά τόσο δύσκολο να προστεθεί; Βλέπε για παράδειγμα το debian-based Mint ή το GnuLinEx, επίσης debian-based διανομή που χρησιμοποιείται ήδη στα δημοτικά σχολεία της Εξτρεμαδούρας. Πιστεύω ότι το επιχείρημα αυτό λοιπόν είναι λίγο έωλο, δεδομένου του γεγονότος ότι στην ελλάδα υπάρχουν ήδη (τουλάχιστον) 2 debian developers (καθώς και άλλος κόσμος που γνωρίζει αρκετά καλά όλες τις λεπτομέρειες της διανομής), που σημαίνει ότι υπάρχει σημαντικό περιθώριο παρεμβάσεων.

Έχει όμως και ένα ακόμα μεγαλύτερο μειονέκτημα: η ανάπτυξη της διανομής γίνεται με πάρα πολύ αργό ρυθμό. Πάρα πολλές εφαρμογές βρίσκονται αρκετά πίσω σε εκδόσεις από την τρέχουσα έκδοση που θα βρούμε σε άλλες διανομές. 

Αυτό ισχύει κυρίως για το debian stable και οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις ιδιαίτερα υψηλές απαιτήσεις ως προς την ποιότητα ενός release που θέτει το debian project (προς τιμήν του) και μάλιστα για ένα μεγάλο αριθμό αρχιτεκτονικών. Ένα debian stable release, το σωστό είναι να συγκρίνεται με το αντίστοιχο RHEL ή Ubuntu LTS τα οποία έχουν ανάλογους ή μεγαλύτερους κύκλους ζωής και τα οποία έχουν παρόμοιες ή παλαιότερες εκδόσεις αρκετών προγραμμάτων.

Οι τελευταίες εκδόσεις των προγραμμάτων έχουν και τα πιο πρόσφατα bugs, τα οποία ιδιαίτερα στον τομέα της ασφάλειας αποτελούν μεγάλο πρόβλημα. Είναι σημαντικό μια σταθερή έκδοση διανομής να περιέχει δοκιμασμένες εκδόσεις των επιμέρους πακέτων. Επίσης από πουθενά δεν μπορούμε να συνάγουμε το συμπέρασμα ότι υπάρχει πραγματική ανάγκη στις δημόσιες υπηρεσίες για το "latest and greatest" σε πακέτα, εκτός ίσως από ορισμένα πολύ συγκεκριμμένα (π.χ., kernel, servers, libre office) τα οποία είναι έτσι κι αλλιώς πολύ κρίσιμα για να αφεθούν στον έλεγχο της upstream διανομής.

Πολύ πειστικότερο θα ήταν το αντίστροφο επιχείρημα: το ότι για το Ubuntu LTS και για το RHEL υπάρχει επίσημη (εμπορική στην περίπτωση του RHEL αν και υπάρχει και το CentOS) υποστήριξη για αρκετά χρόνια σε κάθε έκδοση. Αυτό σημαίνει διάφορες μικροβελτιώσεις, ανανεώσεις ασφάλειας, κλπ κλπ. που εξασφαλίζουν τη δυνατότητα να αποφύγει κάποιος αναγκαστικές/ανεπιθύμητες δραστικές αναβαθμίσεις (π.χ., KDE3 -> KDE4, Gnome2 -> Gnome3 κλπ). Δε γνωρίζω για πόσο χρόνο δίνει ανανεώσεις το debian. Αν σκεφτούμε ότι ίσως στις περισσότερες δημόσιες υπηρεσίες αυτή τη στιγμή (σχολεία, ΟΑΕΔ, στρατός, κλπ) το κύριο λειτουργικό που χρησιμοποιείται είναι τα Windows XP (2002-2003) καταλαβαίνουμε πόσο σημαντικότερο είναι το Long Term Support από το Latest and Greatest.

Φυσικά, αυτό το support αν η διανομή είναι standard για όλο το δημόσιο τομέα (και γιατί όχι και για άλλες γειτονικές χώρες στις οποίες θα μπορούσαμε να την "πουλήσουμε" ώστε να μοιραστούμε τα έξοδα συντήρησης) θα μπορούσαν να το αναλάβουν οι τοπικές επιχειρήσεις ώστε να παράγουμε θέσεις εργασίας στην ελλάδα και όχι στο εξωτερικό.

Σίγουρα στα desktops μίας δημόσιας υπηρεσίας δεν παίζει σημαντικό ρόλο αν ο Firefox είναι στην τελευταία έκδοση αλλά εκεί που έχει πραγματικά σημασία είναι στον πυρήνα (kernel). Συνήθως είναι δύο με τρεις εκδόσεις πιο πίσω από άλλες διανομές κάτι που πρακτικά σημαίνει λιγότερες υποστηριζόμενες συσκευές. Αυτό είναι αρκετά σημαντικό για τις ανάγκες του Δημοσίου.

Αυτό είναι ακόμα μεγαλύτερος "αστικός μύθος" πιστεύω, τουλάχιστον ως κάποιος που συντηρεί τους δικούς του kernels για χρόνια και έχει συνεισφέρει και κάποιες διορθώσεις / βελτιώσεις στον upstream kernel κατά καιρούς.

Καταρχήν, όπως είπαμε πρόσφατο release = πρόσφατα (zero day) bugs, τα οποία δεν τα γνωρίζει τη στιγμή της διάθεσης κανείς (εκτός από αυτούς που θα τα εκμεταλευτούν). Το ΕΛΛΑΚ δεν είναι εμπορικό λογισμικό ώστε να είναι "αποσφαλματωμένο" τη στιγμή που γίνεται release (όχι ότι το εμπορικό λογισμικό είναι αλλά λέμε τώρα), πόσο μάλλον κάτι τόσο δύσκολο και με τέτοιους ρυθμούς αλλαγής όπως ο Linux kernel. Δεν είναι σπάνιες περιπτώσεις όπου χρήστες Fedora και Ubuntu έχουν μέχρι και χάσει τα δεδομένα τους λόγω kernel bugs ή kernel/userspace incompatibilities, κάτι που δεν έχω ακούσει για debian μέχρι στιγμής.

Δεύτερον ο πυρήνας είναι από τα πιο σημαντικά κομμάτια του λειτουργικού και δεν μπορεί να αφεθεί στον έλεγχο μίας upstream "community" διανομής όπως debian, ubuntu, ή fedora που έχουν διαφορετικούς στόχους από αυτούς των δημοσίων υπηρεσιών. Αντίθετα, μέρος της ομάδας που θα αναπτύσσει και θα υποστηρίζει τη διανομή θα πρέπει να ασχολείται με τον πυρήνα, ώστε να κάνει και backport τυχόν απαραίτητους drivers (άρα η υποστήριξη συσκευών δεν είναι πρόβλημα), να φροντίζει την ασφάλεια και να παράγει και ksplice-based ανανεώσεις για security updates χωρίς ανάγκη reboot. Επίσης υπάρχει περίπτωση να χρειάζεται να "κουβαλάει" και μερικά patches τα οποία δεν μπορούν να γίνουν αποδεκτά upstream.

Τελειώνοντας την αναφορά στο debian πρέπει να πούμε ότι είναι η διανομή με τις περισσότερες μέχρι στιγμής παράγωγες διανομές (που σημαίνει ότι κάτι ξέρουν αυτοί που την εμπιστεύονται) και μάλιστα περιλαμβάνει πρωτοβουλίες όπως  http://wiki.debian.org/Derivatives/Census και http://wiki.debian.org/DebianPureBlends#Debian_Pure_Blends) που απευθύνονται ειδικά σε παράγωγες διανομές και αφορούν το αμοιβαίο όφελος. Επίσης, η Google έχει φτιάξει το πακέτο  debmarshal το οποίο έχει ως στόχο ακριβώς αυτό που θα θέλαμε, δηλαδή τη διατήρηση ενός "staging" αποθετηρίου έτσι ώστε στο εσωτερικό σύστημα να περνούν μόνο τα ελεγμένα και "πιστοποιημένα" πακέτα από την upstream διανομή (βλέπε σχετικό video).

2. Ubuntu

Καταρχήν υπάρχει το post του Σίμου Ξενιτέλη στο ubuntu-gr forum το οποίο αντικρούει τεκμηριωμένα αρκετά σημεία στο άρθρο, τα οποία δεν υπάρχει λόγος να ξαναειπωθούν. Προσωπικά θα ήθελα απλά να συμπληρώσω ορισμένα πράγματα:

Η κοινότητα του Ubuntu παγκοσμίως δεν φημίζεται για την ενεργητικότητά της. Και ο λόγος είναι ότι οι περισσότεροι φίλοι του Ubuntu είναι χρήστες και όχι contributors.

Καταρχήν αυτό είναι το κλασικό fallacy στο οποίο έχουν κατά καιρούς υποπέσει και οι οπαδοί εναλλακτικών γλωσσών προγραμματισμού και στο οποίο έχει αναφερθεί και ο Bjarne Stroustrup κατά καιρούς. Αν έχεις μία σημαντικά μικρότερη κοινότητα χρηστών είναι εύκολο να πιστέψεις ότι το μέσο επίπεδο "εξυπνάδας", "ενεργητικότητας", "συμμετοχής" κλπ είναι σημαντικά μεγαλύτερο και ότι αυτό με κάποιο τρόπο οφείλεται σε κάποια ιδιότητα της συγκεκριμμένης κοινότητας ή του προϊόντος γύρω από το οποίο αναπτύσσεται και όχι απλά στα στατιστικά.

Θα ήθελα στην πράξη να εξετάσουμε το κατά πόσο είναι ενεργοί ή όχι οι χρήστες του ubuntu στην Ελλάδα (για να μην πάμε παραέξω):

• Το τμήμα μουσικών σπουδών του Ιονίου πανεπιστημίου πρόσφατα αποφάσισε τη χρήση ΕΛΛΑΚ. Ας δούμε ποιά διανομή χρησιμοποιούν.
• Η πρωτοβουλία προώθησης ΕΛ/ΛΑΚ στα σχολικά εργαστήρια πληροφορικής από την υπηρεσία τεχνικής στήριξης πληροφοριακών συστημάτων σχολικών μονάδων έχει κάνει αρκετή δουλειά πάνω σε ubuntu (υποστήριξη LTSP, scripts παραμετροποίησης, οδηγίες εγκατάστασης και χρήσης κλπ). 
• Το πανεπιστήμιο Μακεδονίας παρέχει μαθήματα χρήσης ελεύθερου λογισμικού βασισμένο στο ubuntu. Τα μαθήματα αυτά είχαν αρχικά στόχο να αποτελέσουν το "Open ECDL", η ύπαρξη του οποίου είναι πολύ σημαντική αν μιλήσουμε για χρήση ΕΛΛΑΚ στο δημόσιο.
• Αρκετά μέλη της ελληνικής κοινότητας του ubuntu συμμετέχουν αρκετά ενεργά αυτή τη στιγμή σε upstream projects, μεταφράσεις, άρθρα για την προώθηση του ΕΛΛΑΚ και την καθοδήγηση νέων χρηστών (όπως ο οδηγός του Σίμου Ξενιτέλη για την ALSA στο πρώτο τεύχος του Linux Inside).
• To forum του ubuntu-gr έχει χιλιάδες μέλη που συνεχώς αυξάνονται και είναι ίσως αυτή τη στιγμή η κύρια πηγή αφιλοκερδούς τεχνικής υποστήριξης ΕΛ/ΛΑΚ στα ελληνικά.

Συνεπώς πιστεύω ότι είναι τουλάχιστον άδικο προς τους ανθρώπους που δωρίζουν μεγάλο μέρος από το χρόνο τους στη βοήθεια και στην προαγωγή της κοινότητας να δημοσιεύονται τέτοιες άστοχες παρατηρήσεις. Η ενεργητικότητα δε σημαίνει μόνο περίπτερα, μπλουζάκια, κονκάρδες και λοιπά μπιχλιμπίδια, σημαίνει ουσιαστική συνεισφορά. Προσοχή, η παράγραφος αυτή δε θέλει να υπονοήσει ότι οι άλλες κοινότητες δε συνεισφέρουν ή το ποιος συνεισφέρει περισσότερο και πώς. Κάθε άλλο. Η αντίδραση αφορά μόνο το αρνητικό σχόλιο του άρθρου ως προς τη συγκεκριμένη κοινότητα.

Εδώ έχουν παίξει ρόλο και κάποιες κινήσεις της Canonical, οι οποίες έχουν τύχει αρκετών επικρίσεων.

Αυτό ισχύει. Τον τελευταίο καιρό έχουν υπάρξει αρκετές άστοχες (από πλευράς δημοσίων σχέσεων) ενέργειες της εταιρείας Canonical οι οποίες πολύ δικαιολογημένα έχουν επικριθεί και θα συνεχίσουν να δέχονται επικρίσεις. Αυτό όμως συμβαίνει με όλες τις εταιρείες και έχει συμβεί κατά κόρον και με τη RedHat και με τη Novell και με άλλες εταιρείες στο παρελθόν. Πρέπει να αναφέρω παραδείγματα;

Κατ' αρχάς, όποιος θέλει να δώσει στο Ubuntu έστω και την παραμικρή βελτίωση κώδικα, θα πρέπει να υπογράψει μία συμφωνία με την Canonical, με βάση την οποία αποποιείται το copyright στον κώδικά του. Αυτή είναι μία πρακτική που αποθαρρύνει αρκετούς developers να συνεισφέρουν στο Ubuntu και έχει δημιουργήσει αρκετές τριβές με την κοινότητα ΕΛ/ΛΑΚ. 

Σχεδόν όλες οι mainstream διανομές έχουν Contributor Agreements (και η Fedora). Όσον αφορά το CLA του ubuntu, αυτό έχει κυρίως νόημα όταν αφορά τα projects που έχει ξεκινήσει η canonical π.χ., upstart, unity κλπ. τα οποία αποτελούν ένα απειροελάχιστο κομμάτι του ubuntu. Η canonical και να ήθελε, εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να απαιτήσει οτιδήποτε για συνεισφορές στα project που είναι "upstream" για την ίδια (δηλαδή για το μεγαλύτερο μέρος της διανομής).

Από εκεί και πέρα ως προς την αποθάρρυνση των developers αυτά που ισχύουν είναι:

Για απλές συνεισφορές (bugfixes κλπ) κανέναν δεν τον πολυνοιάζουν πιστεύω τα contributor agreements. Παίρνεις ένα προϊόν δωρεάν (και free) και σε αντάλλαγμα χαρίζεις στο δημιουργό κάποιες μικρές διορθώσεις, ακούγεται αρκετά δίκαιο.

Από πρακτικής άποψης δεν αποτελεί πρόβλημα καθότι χρειάζεται να την υπογράψει κάποιος μόνο μία φορά. Επίσης η υποβολή της είναι αρκετά εύκολη (ένα email).

Είναι φυσικό εξαιτίας αυτής της συμφωνίας να μη θέλει καμμία άλλη εταιρεία να συνεισφέρει σοβαρές βελτιώσεις / νέα χαρακτηριστικά σε κώδικα της Canonical (Unity, upstart κλπ). Θα ήταν λίγο χαζό να περιμένει κάποιος να κάνει δουλειά γι αυτόν ένας ανταγωνιστής και να του παραχωρήσει και τα δικαιώματα, όπως λέει πολύ ωραία και ο Matthew Garett. Και να θέλει κάποιος π.χ., εργαζόμενος στη RedHat να γράψει κώδικα για το Unity ή το upstart, οι δικηγόροι της εταιρείας του δε θα τον αφήσουν. Απλό. Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα fork για τα projects της Canonical (τα θέματα licensing/copyright αποτελούν τον κύριο λόγο για fork ή rewrite μην το ξεχνάμε αυτό. Προφανές παράδειγμα: SystemD).

Τα forks / rewrites αυτά, αν έχουν περισσότερα resources ή/και leverage από τα αρχικά (π.χ., το SystemD έχει σαφώς περισσότερο leverage από το upstart, τουλάχιστον λόγω redhat, γι αυτό βλέπουμε ήδη πολλά upstream projects να περιλαμβάνουν systemd units ενώ τα upstart files τα έχει γράψει πρακτικά όλα η ομάδα του ubuntu) μπορεί να καταλήξουν να αντικαταστήσουν τα projects της ίδιας της canonical στο ubuntu, μετά από απαίτηση της κοινότητας, αν φανεί ότι υπάρχει σοβαρή τεχνική υπεροχή έναντι των τελευταίων, όσο και αν κλαψουρίζει ο Shuttleworth.

Η κύρια ένσταση της κοινότητας είναι ως προς το αν υπάρχει "κρυμμένο σχέδιο" πίσω από την πρόσφατη κινητικότητα γύρω από τα agreements. Θέλει η canonical να μετατρέψει τα project της σε closed source? Προσωπικά δεν το νομίζω, πολύ απλά γιατί αν το κάνει θα είναι κακό για την ίδια.

Πολύ καλά άρθρα που περιγράφουν τις ενστάσεις στα copyright assignments της Canonical είναι αυτό και αυτό (ειδικά τα σχόλια).

Όσον αφορά τώρα το κατά πόσον επηρρεάζεται η επιλεξιμότητα του ubuntu από το θέμα του contributor agreement, πιστεύω όχι και πολύ. Καταρχήν δεν πιστεύω ότι θα χρειαστούν σημαντικά contributions στα συγκεκριμμένα projects. Δεύτερον, το ελληνικό δημόσιο δεν έχει σαφές οικονομικό συμφέρον από το να φτιάξει ένα καινούργιο μπιχλιμπίδι π.χ., για το unity και να κρατήσει το copyright.

Τρίτον, αν αποκτήσει ποτέ τέτοιο συμφέρον (π.χ., αν πουλάμε την υποστήριξη της διανομής και σε άλλες χώρες) τότε μπορεί απλά να κάνει fork το συγκεκριμμένο project και να μη συνεισφέρει πια upstream, ή να γυρίσει π.χ., από το unity στο gnome3 shell (υποθέτοντας ότι θα είχε επιλεγεί ποτέ το unity για να αρχίσουμε)

Είναι η ίδια εσφαλμένη πολιτική που ακολουθεί και η Oracle, κάτι που συνέλαβε στο fork του LibreOffice.

Αυτό δεν ισχύει. Το πρόβλημα με το OpenOffice υπήρχε και προ Oracle και είχε να κάνει με την αλλαζονική στάση των προγραμματιστών της StarDivision και όχι με τα contributor agreements καθεαυτά. Π.χ., στην περίπτωση της υποστήριξης της ελληνικής αρίθμησης για λίστες και κεφάλαια στο OpenOffice (το οποίο κάλλιστα θα μπορούσε να είναι ένα χαρακτηριστικό που να έχει ζητηθεί από κάποια δημόσια υπηρεσία) η εμπειρία ήταν ότι περισσότερο από ένα χρόνο μετά την υπογραφή από εμένα του contributor agreement (κάτι που ζητήθηκε επίσης ένα χρόνο μετά την υποβολή του patch και τη στήριξη της ελληνικής κοινότητας σε αυτό), το χαρακτηριστικό αυτό δεν έχει ενσωματωθεί ακόμα στο OpenOffice. Αντίθετα στο LibreOffice ενσωματώθηκε μέσα σε τρεις περίπου μέρες από την υποβολή του. Λεπτομέρειες εδώ και εδώ. Αντίστοιχες εμπειρίες είχαν και πολλοί άλλοι και αυτό οδήγησε τελικά στο fork.

Ενα δεύτερο στοιχείο είναι η προσθήκη κλειστού λογισμικού στα επίσημα repositories (π.χ., Skype) και η δυνατότητα αγοράς (!) κλειστού λογισμικού μέσα από το Software Center που θα προστεθεί σε επόμενες εκδόσεις. Αυτό έχει οδηγήσει αρκετούς επικριτές της Canonical, μεταξύ αυτών και το Free Software Foundation, να χαρακτηρίσουν το Ubuntu Open-Core και όχι open-source.

Αυτό το θεωρώ κι εγώ μεμπτό, αλλά πρέπει να λάβουμε υπόψην μας ότι η "πιστοποιημένη" διανομή έτσι κι αλλιώς δεν θα περιελάμβανε κατά πάσα πιθανότητα το ubuntu software center, ούτε πρόσβαση στα επίσημα αποθετήρια (το να επιτρέπεις στους χρήστες μιας τόσο μεγάλης εγκατάστασης να προσθαφαιρούν προγράμματα κατά βούληση είναι διαχειριστική αυτοκτονία). Επίσης, για λόγους ασφάλειας το λογικό θα ήταν να αφαιρεθούν και το ubuntu one, το landscape, κλπ καθώς και η δυνατότητα αγοράς μουσικής από οποιονδήποτε. (Επίσης, τροποποιημένα homepage, bookmarks κλπ κλπ εννοείται ότι θα έφευγαν και αυτά.)

Το αποτέλεσμα είναι μία σε μεγάλο βαθμό free διανομή, με μόνα proprietary components τους τυχόν απαραίτητους binary drivers (π.χ., nvidia), τα firmware blobs και το flash.

Το θέμα είναι αν αξίζει περισσότερο από υλοποιηστικής απόψεως το να ξεκινήσει κανείς από τη debian και να προσθέσει πράγματα ή από το ubuntu και να αφαιρέσει πράγματα.

3. Fedora

Η μεγαλύτερη διαφορά στο μοντέλο ανάπτυξης του Fedora έχει να κάνει με την επίσημη σχέση sponsorship που έχει με τη RedHat ένα μοντέλο που έχει αποδειχθεί βιώσιμο          

Το ότι η Fedora αναπτύσσεται κάτω από το (αποκλειστικό) sponsorship (και άρα και την καθοδήγηση) της RedHat δε θα το ανέφερα στα υπέρ της διανομής. Νομίζω ότι είναι κακό να κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, η Fedora είναι σε μεγάλο βαθμό το "playground" της RedHat, όπου δοκιμάζει τις τελευταίες της τεχνολογίες στην πλάτη των χρηστών της. Εκεί προσβλέπει μάλιστα και σε μεγάλο βαθμό το "bleeding edge" κομμάτι του mission statement:

"The Fedora Project always strives to lead, not follow."

Από την άλλη μεριά, από την άποψη του χρήστη, η Fedora έχει πολλά πλεονεκτήματα:

1. Λειτουργεί ως "technology preview" για όλες τις άλλες διανομές
2. Τη δουλειά την κάνει upstream και συνήθως οι "Fedora-made" λύσεις σταδιακά επικρατούν και στις άλλες διανομές.
3. Προσφέρει πρόσβαση στους γνωστότερους / σημαντικότερους developers. Π.χ., αν η κάρτα γραφικών κάποιου (που γνωρίζει 5 πράγματα) έχει πρόβλημα στο νεότερο πυρήνα, είναι πολύ πιο παραγωγικό να το αναπαράγει αυτό στη Fedora και να κάνει εκεί το bug report, όπου θα μπορέσει μετά να μιλήσει με κορυφαίους προγραμματιστές στο IRC και να το λύσουν μαζί.
4. Το αποτέλεσμα στη Fedora είναι πολύ πιο "συμπαγές" επειδή οι περισσότεροι contributors δουλεύουν στη RedHat οπότε όταν υπάρχει μια "system-wide" αλλαγή που πρέπει να γίνει (selinux, systemd, global color management, pulseaudio κλπ) όλοι συμμετέχουν, χωρίς πολλά flamewars.
5. Είναι όπως και η debian "free by default", δε χρειάζεται να κυνηγάει κανείς τα κρυμμένα binary blobs.
6. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν οι τυποποιημένες πιστοποιήσεις RHCE κλπ ως κριτήριο πρόσληψης (αλλά γιατί να πληρώνει ο κόσμος νταβ^Wάσκοπα στη RedHat γι αυτές τις πιστοποιήσεις και να μην έχει η ελλάδα τις δικές της οι οποίες θα εξετάζονται δωρεάν στους φοιτητές των σχετικών ελληνικών ΑΕΙ και με χρέωση στους υπόλοιπους).
7. Υπάρχει σαφώς μεγαλύτερη προσοχή στην ασφάλεια σε σχέση με τις άλλες mainstream διανομές (encrypted filesystems, selinux κλπ)

Το τελευταίο πλεονέκτημα είναι το πιο σημαντικό πιστεύω από την πλευρά μιας διανομής που θα απευθύνεται στο δημόσιο. Δεν είναι λίγα τα περιστατικά που έχουμε ακούσει, ιδιαίτερα τα σχετικά με την κλοπή / απώλεια laptop και τις σημαντικές διαρροές προσωπικών δεδομένων πολιτών λόγω ανευθυνότητας κρατικών λειτουργών.

Είναι ίσως η διανομή με τους περισσότερους non-technical contributors (π.χ., Ambassadors, Designers) κάτι που έχει συμβάλλει στη δημιουργία μιας ενεργής κοινότητας με μεγάλη παρουσία και στην Ελλάδα

Σε τι ακριβώς βοηθάει αυτό την ανάπτυξη / υποστήριξη μιας custom διανομής όμως (ένα εξαιρετικά τεχνικό project) δεν μπορώ να καταλάβω. Είναι σίγουρα καλό να υπάρχουν "Ambassadors" και non-technical contributors αλλά όταν θα υπάρχει κάποιο critical bug ή κάποιο άλλο "ζόρι" κανένας από αυτούς δεν μπορεί να βοηθήσει ...

Σε τεχνικό επίπεδο είναι μία από τις διανομές με τον πιο γρήγορο ρυθμό υιοθέτησης νέων τεχνολογιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι είναι η πρώτη διανομή με Gnome 3, με 3D support με ανοιχτούς drivers για τις κάρτες γραφικών και το πρώτο λειτουργικό σύστημα (όχι απλώς διανομή) που έχει Global Colour Management.

Το κακό όμως, είναι ότι (εξαιτίας αυτού του γρήγορου ρυθμού) κάθε Fedora release είναι τόσο ριζικά διαφορετικό από το προηγούμενο, που ο φόρτος εργασίας για να κρατήσεις ένα σχετικά σταθερό περιβάλλον για 5 ή 10 χρόνια (αυτοί είναι οι χρόνοι ζωής για τους οποίους μιλάμε για το δημόσιο, μη γελιόμαστε) μοιάζει τουλάχιστον στα δικά μου μάτια απαγορευτικά υψηλός (σε βαθμό που ίσως το να ξεκινήσει μια διανομή "from scratch" να μοιάζει ευκολότερο).

Αντίθετα, το CentOS (αν οι redhat-based διανομές είναι αυτό που θέλει ο κόσμος) φαίνεται μια πολύ πιο αξιόλογη επιλογή για εταιρικές ανάγκες.

4. Τελικό Συμπέρασμα

• Debian: Επιλέξιμη αλλά θα χρειαστεί downstream maintainance κάποιων πακέτων ή/και συμμετοχή στο συλλογικό maintainance του πυρήνα και άλλων κομματιών. Επίσης θα χρειαστεί να προστεθούν κάποια desktop πραγματάκια από το ubuntu για να γίνει η διανομή desktop-friendly.
• Ubuntu (LTS): Επίσης επιλέξιμη αλλά θα χρειαστεί να αφαιρεθούν πολλά πράγματα όπως άχρηστο (για τους σκοπούς του δημοσίου) proprietary software, δικτυακές υπηρεσίες, κλπ κλπ
• Fedora: Θα χρειαστεί να υποστηρίξει κάποιος ένα σύστημα Fedora χωρίς user-visible αλλαγές για διάστημα ενός χρόνου τουλάχιστον, για να φανεί το πραγματικό διαχειριστικό κόστος αυτής της επιλογής.
• CentOS: Η επικρατέστερη επιλογή ως βάση (μαζί με τη debian). Ισχύει πάνω-κάτω και γι αυτό ότι ισχύει και για τη debian με τη διαφορά ότι είναι πιο εύκολο να περάσεις από αυτό στο RHEL (και άρα στην επαγγελματική υποστήριξη) αλλά και το ότι έχει αρκετά μικρότερη κοινότητα υποστήριξης από ότι η debian πιστεύω, ειδικά στην Ελλάδα. 
• Custom διανομή from scratch: Θα χρειαστεί τη μεγαλύτερη ομάδα / επένδυση αλλά μπορεί να έχει και το μεγαλύτερο όφελος από πλευράς παραγωγής τεχνολογίας αν γίνει σωστά. Επίσης είναι η λύση στην οποία μπορούν να συνεισφέρουν περισσότερο τα ελληνικά σχετικά με την πληροφορική ΑΕΙ (transactional updates, package management algorithms based on SAT με συμμετοχή στο σχετικό διεθνή διαγωνισμό, distributed management κλπ).

Τι πιστεύετε;