hoax-spotting σε blogs και κοινωνικά δίκτυα

Μα εγώ δεν έχω άποψη,
έχω μονάχα κάτοψη,
το ξέρω πια πως πίσω απ' τις ιδέες
υπάρχουνε τα ένστικτα
που ψάχνουν κάποιο στήριγμα

                   --  Ισαακ Σούσης / Λαυρέντης Μαχαιρίτσας
                   "Λέω να την κάνω"

Δυστυχώς βλέπω αυξάνονται και πληθύνονται τα μπαρούφα-news στα (κυρίως μη-τεχνικά) blogs. Τα κόλπα άλλωστε της διασποράς φημών, προπαγάνδας και ψευδών ειδήσεων είναι γνωστά από πολύ παλιά, είτε γίνονται επίτηδες με σκοπό π.χ., τον εκβιασμό, ή τη διασπορά πανικού, είτε είναι θεωρίες συνομωσίας μπας και πάρουμε λίγο παραπάνω traffic.

Ακόμα πιο δυστυχές όμως είναι ότι άνθρωποι που "θα έπρεπε να ξέρουν καλύτερα" αρχίζουν και πιστεύουν τέτοιες "ειδήσεις" και τις αναπαράγουν στα κοινωνικά δίκτυα με αποτέλεσμα να καταλήγουν και σε γνωστές εφημερίδες κλπ. Άλλωστε "1.000 χρήστες του facebook ή 100 blogs δεν μπορεί να έχουν άδικο" :P



Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη, σημαντικός λόγος για τη γρήγορη διάδοση των ειδήσεων στα κοινωνικά δίκτυα (άρα και των ψευδών και της προπαγάνδας) είναι και οι "απλοί" κόμβοι, αυτοί που δεν έχουν την υψηλή συνδεσιμότητα των "hubs" / "trend setters" / "celebrities". Άνθρωποι δηλαδή όπως εμείς. Αυτό που λέει το paper είναι ότι οι απλοί αυτοί κόμβοι είναι ο τρόπος με τον οποίο μία φήμη διαδίδεται από hub σε hub. Αν αυτοί "φιλτράρουν" καλύτερα το τι αναπαράγουν, τα γνωστά "παπαγαλάκια" θα έχουν πολύ δυσκολότερο έργο, χωρίς μάλιστα να παρουσιάζεται ανάγκη για κάποιο κεντρικό μηχανισμό λογοκρισίας ή για ποινικοποίηση του λόγου (όπως θα ήθελαν κάποιοι άλλοι καλοθελητές).

Πώς όμως μπορούμε να σχηματίσουμε μια ιδέα στα γρήγορα για το κατά πόσο κάτι είναι αληθές ή hoax?

Μερικές τεχνικές είναι οι παρακάτω:

• Συνήθως όταν κάποιος "καίγεται" να διαδώσει μία φήμη φροντίζει αυτή να εμφανίζεται αυτολεξεί ή σχεδόν αυτολεξεί σε πολλά σημεία σε μικρό σχετικά χρονικό διάστημα, ιδιαίτερα δε αν αυτά μοιάζει να είναι "άσχετα" μεταξύ τους. Είναι πολύ εύκολο να εντοπιστεί αυτό απλά κάνοντας copy & paste 2-3 φράσεις από το επίμαχο κείμενο στο google, βλέποντας τον αριθμό των αποτελεσμάτων και εξετάζοντας μερικές από τις αναδημοσιεύσεις και τα σχόλια σε αυτές.

• Επίσης οι λογαριασμοί κοινωνικών μέσων ή τα blogs που χρησιμοποιούνται για τέτοιους σκοπούς συνήθως κυρίως αναδημοσιεύουν, ενώ παράγουν πολύ λίγο original περιεχόμενο. Άρα βλέποντας τα υπόλοιπα άρθρα ή posts του "ύποπτου" λογαριασμού, αν τα περισσότερα είναι αναδημοσιεύσεις, αυτό τον κάνει ακόμα πιο ύποπτο.

• Συνήθως φυσικά οι φήμες διαδίδονται ανώνυμα / δεν είναι προφανές ποιος έχει γράψει το αρχικό άρθρο. Και αυτό πρέπει να κάνει το bullshit detector να χτυπάει τουλάχιστον πορτοκαλί.

• Ο τίτλος είναι συνήθως όσο το δυνατόν πιο "ελκυστικός" (στην Ελλάδα οι αναφορές σε πολιτικά κόμματα, το μνημόνιο, την Τρόικα, πτώχευση, δραχμή, χαράτσι, φόροι, πολέμους, celebrities, κρυμμένους θησαυρούς κλπ είναι τα κλασικά τρικ. Δε λέω φυσικά ότι όλες οι αναφορές σε αυτά είναι hoaxes, κάθε άλλο, απλά ότι αυτά είναι keywords που προσελκύουν το ενδιαφέρον αυτό τον καιρό). Όταν γενικά βλέπετε κάτι που φαίνεται "πολύ καλό για να είναι αληθινό", σχεδόν πάντα απλά δεν είναι αληθινό.

• Τα "γεγονότα" που αναφέρει κάθε τέτοια "είδηση" είναι όλα ή τα περισσότερα προφανώς ψευδή, π.χ., μπορεί να λέει ότι ο πληθυσμός της Ελλάδας είναι 25εκ, ή ότι "σε καμία άλλη χώρα στον κόσμο δε γίνεται το Χ" κλπ. Πράγματα που είναι εύκολο να διαπιστωθούν αν είναι αλήθεια ή όχι με μία απλή αναφορά στις επίσημες πηγές (ή και στη wikipedia, αλλά με προσοχή φυσικά).

• Αν γίνεται αναφορά σε κάποιο άλλο άρθρο π.χ., μέσω link, διαβάστε το άλλο άρθρο ολόκληρο, μη μείνετε μόνο στον τίτλο. Εντοπίστε τα πιθανά "λογικά άλματα", π.χ., "τα σκυλιά πετούν" να υποστηρίζεται από ένα άρθρο που ουσιαστικά λέει "αυτό το αεροπλάνο είναι σκυλί".

• Πολλές φορές το hoax έχει ήδη διαπιστωθεί και κάνοντας απλά μια αναζήτηση με τον τίτλο + τη λέξη "hoax" οδηγούμαστε σε κάποια σελίδα που το άρθρο καταρρίπτεται με πειστικά στοιχεία (τα οποία φυσικά επίσης ελέγχουμε, δεν είναι σπάνιο να διαδίδονται ψευδείς αλλά αληθοφανείς ειδήσεις επίτηδες για να διαψευστούν). 

• Αν θέλετε να αναδημοσιεύσετε σε σοβαρό blog, εφημερίδα ή περιοδικό, το σωστότερο είναι η επιδίωξη τηλεφωνικής επαφής με αυτόν που διαδίδει μία είδηση.

• Δείτε πότε δημιουργήθηκαν τα επίμαχα blogs ή twitter accounts και κάντε μια πρόχειρη ανάλυση φίλων / followers / αναδημοσιεύσεων.

• Για twitter / facebook δείτε το σκορ τους στο Klout (της αρχικής δημοσίευσης πάντα, γιατί δυστυχώς ειδικά στην Ελλάδα η αναδημοσίευση ακόμα και σε "έγκυρα" μέρη χωρίς κανένα έλεγχο δεν είναι καθόλου σπάνια).

• Χρησιμοποιήστε το Identify στο Firefox ή το HoverMe στο Chromium.

• Crowdsourcing: ρωτήστε την άποψη των φίλων σας για μια είδηση, κυρίως των ειδικών στο σχετικό τομέα π.χ., των ηλεκτρονικών για ηλεκτρονικά ή των λογιστών για φορολογικά θέματα, ή των ντόπιων για ειδήσεις που αφορούν μια διαφορετική από τη δική σας χώρα ή περιοχή. Ως παράδειγμα επιτυχημένης εφαρμογής αυτής της πρακτικής αναφέρεται συχνά ο Andy Carvin.

• Για εικόνες που υποψιάζεστε ότι μπορεί να είναι "ψηφιακά επεξεργασμένες" ή "συνθέσεις" (αυτό που λέμε υποτιμητικά "έχει πέσει photoshop"), ρίξτε μια ματιά στα δεδομένα EXIF, ελέγξτε για edits με error level analysis (π.χ., εδώ) και κάντε ένα reverse image search με το tineye. Για παράδειγμα η κλασική φωτογραφία-photoshop που διαδόθηκε πρόσφατα με τον καρχαρία: , η ανάλυση και η αναζήτηση με το tineye.

Άσκηση για το σπίτι: ιδιαίτερα αν είστε οι ίδιοι ειδικοί σε ένα τομέα π.χ., ηλεκτρονικά, πληροφορική, ιατρική, λογιστικά, νομικά κλπ, βρείτε ένα άρθρο που σύμφωνα με τις γνώσεις σας είναι προφανώς ανυπόστατη φήμη, προπαγάνδα ή απάτη, μέσα στα "ειδησεογραφικά" blog posts / social media κλπ (τα ελληνικά ή τα ξένα αν το post αφορά την Ελλάδα) και εφαρμόστε τα παραπάνω εργαλεία. Θα εκπλαγείτε με το τι θα δουν τα μάτια σας ...

Ελπίζω να βλέπουμε περισσότερα δημόσια debunkings τέτοιων άρθρων από εδώ και στο εξής. Άλλωστε, άλλη πρόσφατη σχετική μελέτη μας λέει ότι:

Holthoefer found that regardless of which set of data they used (e.g. blogs or Twitter), the epidemic model was missing a key aspect of online interactions: influential spreaders. Influential spreaders serve as gate keepers of information, and they tend to have the power to quash a budding rumor before it spreads widely. (πηγή) 

Επίσης, αν έχετε άλλα "κόλπα" που χρησιμοποιείτε για να ανακαλύψετε γρήγορα το τι "παίζεται" σχετικά με ένα άρθρο από αυτά που παρουσιάστηκαν παραπάνω, θα με ενδιέφερε να τα ξέρω μέσα από τα σχόλια.

Τέλος, αν κάποιος από όσους διαβάσουν αυτό το blog έχει ικανότητες γραφίστα / μαρκετίστα και θα μπορούσε να φτιάξει ένα ωραίο περιληπτικό infographic με τις τεχνικές ώστε να μπορούμε να το μοιραζόμαστε στο facebook / twitter / identica / diaspora κλπ για να ευαισθητοποιήσουμε τους φίλους μας και αυτό θα ήταν παραπάνω από ευπρόσδεκτο ...

Μερικά χρήσιμα links για περισσότερες λεπτομέρειες:

1. The 4 telltale signs of propaganda on Twitter

2. #bias: Measuring the Tweeting Behavior of Propagandists

3. B.S. detection for journalists

4. B.S. detection for digital journalists (video)

5. A journalist's guide to verifyig images

6. Ένα ενδιαφέρον άρθρο για το demo ενός εργαλείου κριτικής ανάγνωσης.

7. B.S. detection for Digital Content

8. Investigative Reporting and Advanced BS Detection

9. Storyful's verification process

10. Why Rumors Spread Fast in Social Networks - Max Plank Institute

11. Ultra-Fast Rumor Spreading in Social Networks

12. Anatomy of a Twitter Rumor

13. How to fight a rumor

14. How to make and spread rumors

15. Rumor has it: Identifying Misinformation in Microblogs

16. Identifying Rumors and Their Sources in Social Networks

17. A measure of individual role in collective dynamics


Το άρθρο αυτό δημοσιεύεται με άδεια CC-BY-SA